Jakie są rodzaje depresji?

Czym jest depresja?

Depresja należy do grupy zaburzeń psychicznych, w których dominującym objawem są zaburzenia nastroju (zespół depresyjny, zespół maniakalny, zespół hipomaniakalny, zespół mieszany). Depresji nie należy mylić ze zwykłym przygnębieniem. Te z reguły trwają krócej, mają określoną przyczynę, nie występują codziennie, mijają w trakcie dnia. Obniżenie nastroju jest również mniej nasilone niż depresja, nie współwystępują specyficzne zaburzenia snu ani charakterystyczne okołodobowe wahania nastroju.

Wg badania EZOP 3% polskiej populacji w wieku 18-64 lat przebyło przynajmniej raz w życiu epizod depresyjny. Rozpowszechnienie skarg depresyjnych (w tym objawów  jak stany obniżenia nastroju i aktywności, objawy unikania, przewlekły lęk, drażliwość), które nie były wystarczające do postawienia rozpoznania depresji dotyczy 20-30% populacji, czyli blisko 8 milionów osób w Polsce.

Rodzaje depresji i ich objawy

Depresja to niejednolita jednostka chorobowa. Może manifestować się w różny sposób, mieć odmienne przyczyny i przebieg. Poznanie poszczególnych rodzajów depresji jest kluczowe dla zrozumienia specyfiki doświadczanych trudności i doboru odpowiedniego leczenia. W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej najczęściej występującym typom depresji, ich charakterystycznym objawom, potencjalnym przyczynom oraz czynnikom ryzyka.

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa to epizod depresyjny o początku w okresie okołoporodowym (podczas ciąży lub w ciągu 4 tygodni po porodzie). harakteryzuje się obniżonym nastrojem, utratą zainteresowań, zmianami apetytu i snu, zmęczeniem, poczuciem winy, trudnościami z koncentracją oraz myślami samobójczymi. W kontekście macierzyństwa mogą pojawić się lęki o dziecko i trudności w nawiązaniu z nim więzi. Czynniki ryzyka obejmują m.in. wcześniejsze epizody depresji, stres okołoporodowy i brak wsparcia.

Depresja reaktywna

Depresja reaktywna, określana również jako sytuacyjna, jest formą zaburzenia depresyjnego, która bezpośrednio wiąże się z silnym stresem lub doświadczeniem traumatycznego wydarzenia psychicznego. Może to być reakcja na konkretną sytuację, taką jak utrata bliskiej osoby, rozstanie, utrata pracy, poważne problemy finansowe lub inne znaczące życiowe trudności. Charakterystyczny jest ścisły związek czasowy i przyczynowy między wystąpieniem stresora a pojawieniem się objawów depresyjnych. Czas trwania depresji reaktywnej zazwyczaj mieści się w przedziale od jednego miesiąca do dwóch lat. Obraz kliniczny obejmuje typowe objawy zespołu depresyjnego, takie jak obniżony nastrój, utrata zainteresowań i przyjemności, zmniejszenie energii i aktywności, trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji.

Dodatkowo, w depresji reaktywnej często obserwuje się nasilony lęk, niepokój oraz zaburzenia snu, szczególnie w fazie zasypiania (zaburzenia I fazy snu). W przeciwieństwie do innych form depresji, w depresji reaktywnej zazwyczaj nie dochodzi do charakterystycznych zaburzeń rytmów biologicznych – pacjenci często gorzej czują się wieczorem lub po południu, a nie rano. Częstym uczuciem towarzyszącym depresji reaktywnej jest poczucie krzywdy związane z doświadczonym wydarzeniem stresowym.

Depresja sezonowa

Depresja sezonowa, znana również jako sezonowe zaburzenie afektywne (SAD), charakteryzuje się nawracającymi epizodami depresyjnymi, które regularnie występują w określonych porach roku, najczęściej w okresie jesienno-zimowym. Wiosną i latem u niektórych osób mogą pojawiać się okresy hipomanii, czyli podwyższonego nastroju i aktywności. Typowy epizod depresji sezonowej trwa kilka tygodni, zwykle do 3-4 miesięcy, i ma nasilenie łagodne lub umiarkowane.

Do charakterystycznych objawów należą: nadmierna senność (hipersomnia), obniżenie poziomu energii i aktywności, uczucie ociężałości oraz wzmożony apetyt, często z preferencją do węglowodanów. Przyczyną SAD jest prawdopodobnie zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne w krótsze dni jesieni i zimy, co wpływa na regulację rytmu dobowego i poziom neuroprzekaźników w mózgu, takich jak melatonina i serotonina. Czynniki ryzyka mogą obejmować życie w regionach o mniejszym nasłonecznieniu w zimie oraz występowanie zaburzeń afektywnych w rodzinie.

Depresja maskowana

Depresja maskowana to nietypowa postać depresji, w której charakterystyczne objawy obniżonego nastroju, takie jak smutek czy utrata zainteresowań, mogą być słabo wyrażone lub maskowane przez inne dolegliwości somatyczne bądź behawioralne. Poszczególne objawy typowe dla depresji występują z niewielkim nasileniem, a na pierwszy plan obrazu klinicznego wysuwają się jeden lub dwa dominujące objawy, które pacjent zgłasza jako swój główny problem zdrowotny. Mogą to być różnorodne dolegliwości fizyczne, takie jak bóle (np. głowy, brzucha, mięśni), problemy trawienne, zawroty głowy, kołatanie serca czy przewlekłe zmęczenie, które nie mają jasnej przyczyny medycznej.

Czasami „maską” depresji mogą być zmiany w zachowaniu, np. drażliwość, nadużywanie substancji psychoaktywnych czy impulsywne działania. Dokładne badanie psychiatryczne i psychologiczne zwykle pozwala na stwierdzenie u tych pacjentów istotnych, choć ukrytych, objawów epizodu depresyjnego. Rozpoznanie depresji maskowanej może być trudniejsze i wymaga od lekarza wnikliwości oraz uwzględnienia całokształtu prezentowanych objawów.

Depresje w przebiegu chorób somatycznych / depresje objawowe

Depresje mogą również występować jako konsekwencja lub objaw towarzyszący różnym chorobom somatycznym oraz uszkodzeniom ośrodkowego układu nerwowego.

Depresje objawowe, inaczej wtórne, rozwijają się w przebiegu innych schorzeń medycznych lub w związku ze stosowaniem niektórych leków. Zespół depresyjny może pojawić się na przykład u pacjentów z niedoczynnością tarczycy, chorobami kory nadnerczy, przewlekłymi zespołami bólowymi, cukrzycą, chorobami nowotworowymi (szczególnie w zaawansowanym stadium lub w trakcie leczenia), a także po zawale serca. Niektóre leki, takie jak sterydy, leki przeciwnadciśnieniowe czy interferony, również mogą wywoływać lub nasilać objawy depresyjne. W takich przypadkach leczenie powinno być ukierunkowane zarówno na łagodzenie objawów depresji, jak i na leczenie choroby podstawowej.

Depresja organiczna jest spowodowana bezpośrednim uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Może występować w przebiegu chorób neurologicznych, takich jak padaczka, stwardnienie rozsiane (SM), po udarach mózgu, urazach czaszkowo-mózgowych, a także w chorobach neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona). Objawy depresji organicznej mogą być różnorodne, a w niektórych przypadkach mogą przyjmować ciężką postać, łącznie z objawami psychotycznymi. Charakter i nasilenie objawów zależą od lokalizacji i rozległości uszkodzenia mózgu. Diagnozowanie depresji organicznej wymaga szczegółowej oceny neurologicznej i psychiatrycznej, a leczenie często jest kompleksowe i uwzględnia zarówno farmakoterapię, jak i rehabilitację neurologiczną oraz wsparcie psychologiczne.

Zobacz także: Depresja nerwicowa a nerwica depresyjna – różnice, objawy, przyczyny

Jak rozpoznać typ depresji?

Pamiętaj, że diagnozę stawia lekarz-psychiatra. Same objawy, jakkolwiek nie byłyby bliskie obrazowi któremukolwiek z rodzajów depresji, muszą najpierw zostać zróżnicowane z innymi stanami podobnymi depresji (np. zaburzenia snu, zaburzenia osobowości, skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego). Stan zbliżony depresji może być też reakcją na trudne zmiany życiowe (żałoba, problemy finansowe, stres, problemy rodzinne lub rówieśnicze).

Rodzaje depresji – leczenie

Najskuteczniejszą formą leczenia zaburzeń nastroju jest połączenie psychoterapii z farmakologią. Niepodjęcie go może być tragiczne w skutkach. Może doprowadzić do pogorszenia rokowania przebiegu choroby (częste, długie zaostrzenia, oporność na leczenie), a w rezultacie znacząco obniżyć jakość życia pacjenta i jego bliskich. Trudnym skutkiem niezaopiekowania objawów choroby jest ryzyko nadużywania substancji psychoaktywnych, a nawet podejmowanie prób samobójczych. Pamiętaj zatem, żeby w razie zaobserwowania u siebie lub kogoś z otoczenia objawów nie zwlekać, tylko udać się po odpowiednią pomoc.