Czym jest astma aspirynowa? Przyczyny, objawy i diagnostyka

Czym jest astma aspirynowa?

Astma aspirynowa to rzadki, ale poważny typ astmy, który dotyka około 5–10% osób z astmą oskrzelową, najczęściej dorosłych. Ta choroba układu oddechowego spowodowana jest nietolerancją na aspirynę i inne NLPZ. Dokładne przyczyny tej nietolerancji nie są w pełni zrozumiałe, jednak istnieją pewne mechanizmy i czynniki, które odgrywają istotną rolę w jej rozwoju.

Co wywołuje astmę aspirynową? Jakie są jej przyczyny?

Astma aspirynowa jest związana z zaburzeniem szlaku metabolicznego kwasu arachidonowego, który regulacje procesy zapalne w organizmie. Aspiryna i inne NLPZ blokują cyklooksygenazę 1 (COX-1) – enzym, który bierze udział w produkcji prostaglandyn. Prostaglandyny mają działanie przeciwzapalne, a ich zablokowanie prowadzi do zwiększonej produkcji leukotrienów – lipidów biorących udział w mechanizmach odpornościowych. To silne mediatory zapalne, które powodują skurcz oskrzeli, zwiększoną produkcję śluzu oraz zapalenie dróg oddechowych – objawy charakterystyczne dla astmy aspirynowej.

Chociaż dokładne mechanizmy genetyczne nie są w pełni poznane, uważa się, że istnieją genetyczne predyspozycje do rozwinięcia astmy aspirynowej. Pewne geny mogą bowiem wpływać na sposób, w jaki organizm metabolizuje kwas arachidonowy i reaguje na leukotrieny.

Występowanie astmy aspirynowej jest częstsze u osób, które mają również inne formy przewlekłej astmy oraz polipy nosa. Wpływ na pojawienie się tego schorzenia mają także czynniki środowiskowe (np. zanieczyszczenie powietrza, alergeny).

Jakie są objawy astmy aspirynowej?

Główne objawy astmy aspirynowej to:

• duszący kaszel i duszność, nasilające się po zażyciu aspiryny lub innych NLPZ;
• obturacja oskrzeli (zwężenie dróg oddechowych), która prowadzi do świszczącego oddechu;
• blokada nosa, wodnisty katar;
• nasilona astma oskrzelowa z atakami, które mogą prowadzić do hospitalizacji;
• świąd i łzawienie oczu.

Diagnozowanie astmy aspirynowej

Z podejrzeniem chorób układu oddechowego należy zgłosić się do pulmonologa, który rozpoznaje i leczy choroby płuc oraz dróg oddechowych (tworzonych przez jamę nosową, gardło, krtań, tchawicę, oskrzela). Diagnoza astmy aspirynowej nie jest prosta, ponieważ objawy często są podobne do innych form astmy. Proces diagnostyczny obejmuje zarówno ocenę kliniczną, jak i specjalistyczne badania. Najważniejsze etapy diagnozowania astmy aspirynowej obejmują wywiad lekarski i specjalistyczne badania.

Badania

1. Spirometria – służy do oceny czynności płuc, poprzez mierzenie objętości wydychanego powietrza i szybkość jego przepływu. W kontekście diagnozowania astmy aspirynowej pozwala ocenić stopień obturacji oskrzeli (zwężenia dróg oddechowych). W niektórych przypadkach lekarz może zalecić spirometrię z próbą prowokacyjną. Badanie to polega na podaniu pacjentowi małej dawki aspiryny lub innego NLPZ w kontrolowanych warunkach medycznych i monitorowaniu reakcji układu oddechowego. Obserwuje się, czy dochodzi do pogorszenia wyników spirometrii, co może świadczyć o skurczu oskrzeli wywołanym aspiryną. Próba prowokacyjna jest stosowana tylko w specjalistycznych ośrodkach, pod ścisłym nadzorem medycznym, z uwagi na ryzyko wywołania ciężkich reakcji astmatycznych.

Przeczytaj, co wykrywa spirometria.

1. Test prowokacyjny z aspiryną – to tzw. złoty standard w diagnozowaniu astmy aspirynowej. Polega na stopniowym podawaniu pacjentowi rosnących dawek aspiryny i monitorowaniu jego reakcji. Test ten wykonuje się w kontrolowanych warunkach szpitalnych, gdzie dostępna jest pomoc medyczna w razie ostrej reakcji. Podczas testu pacjent znajduje się pod stałą obserwacją, aby ocenić, czy dochodzi do skurczu oskrzeli. Jeżeli w spirometrii następuje spadek wartości FEV1 (objętość wydechowa pierwszosekundowa) o 15–20% lub więcej, diagnozuje się nadwrażliwość na aspirynę.
2. Pomiar poziomu eozynofili – to rodzaj białych krwinek, które odgrywają ważną rolę w reakcjach alergicznych i zapalnych. Podwyższony poziom eozynofili we krwi może sugerować astmę alergiczną lub aspirynową. Zwiększony poziom eozynofili we krwi, wydzielinie z nosa lub w plwocinie może świadczyć o obecności stanu zapalnego w drogach oddechowych charakterystycznego dla tej formy astmy.
3. Badania na obecność polipów nosa i przewlekłe zapalenie zatok – osoby z astmą aspirynową często cierpią na przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok, które często prowadzi do powstawania polipów nosa. Może to utrudniać oddychanie przez nos, a ich nawracające występowanie bywa powiązane z astmą aspirynową. Wykonuje się badania obrazowe, m.in. tomografię komputerową zatok (TK), aby ocenić stopień zaawansowania choroby zatok oraz obecność polipów.
4. Testy alergiczne – choć astma aspirynowa nie jest stricte alergią (nie ma związku z reakcją immunologiczną na konkretne alergeny), lekarz może zalecić wizytę u alergologa i wykonanie testów alergicznych skórnych lub testów alergicznych z krwi i badania poziomu IgE (przeciwciał związanych z reakcjami alergicznymi), aby wykluczyć inne przyczyny choroby, np. astmę alergiczną.

Przeczytaj, co zawiera panel wziewny testów alergologicznych.

1. Testy na obecność leukotrienów – to mediatory stanu zapalnego, które odgrywają ważną rolę w rozwoju objawów astmy aspirynowej. U niektórych pacjentów wykonuje się badania krwi lub plwociny na obecność tych substancji, aby potwierdzić ich nadmierną aktywność.

Badania obrazowe w diagnostyce astmy aspirynowej

Stosowane są jako część szerszej oceny w celu zbadania stanu układu oddechowego oraz wykluczenia innych schorzeń.

1. RTG klatki piersiowej – może być zalecane jako badanie przesiewowe, aby wykluczyć inne przyczyny duszności czy przewlekłego kaszlu. Zwykle w astmie aspirynowej RTG klatki piersiowej jest prawidłowe. W przypadkach bardziej zaawansowanych lub powikłanych, np. gdy rozwija się przewlekłe zapalenie oskrzeli, można zaobserwować zmiany sugerujące przewlekłe zapalenie dróg oddechowych.
2. Tomografia komputerowa klatki piersiowej – jest bardziej precyzyjna niż RTG i pozwala na ocenę drobnych struktur płuc. Może być stosowana do identyfikacji zmian, takich jak pogrubienie ścian oskrzeli, bronchiektazje czy inne uszkodzenia związane z przewlekłym stanem zapalnym.
3. Badanie tomograficzne zatok przynosowych – w astmie aspirynowej często występują przewlekłe zapalenia zatok oraz polipy nosa. Badanie to pomaga ocenić stopień zajęcia zatok przez proces zapalny i obecność polipów. Może ujawnić zmiany takie jak pogrubienie błony śluzowej zatok, obecność polipów czy przewlekły stan zapalny. To kluczowy element diagnostyki, gdyż astma aspirynowa często jest częścią triady aspirynowej (triada Samtera), która obejmuje astmę, nietolerancję aspiryny oraz polipy nosa.

Jak umówić wizytę

Badania NFZ

22 275 96 28

Formularz

Umów badanie w ramach abonamentu

Portal Pacjenta

Umów wizytę płatną

22 275 96 28

Kup online

Na czym polega leczenie astmy aspirynowej?

Leczenie choroby wymaga szczególnej uwagi, ponieważ reakcje na aspirynę mogą być groźne. Pacjentom z astmą aspirynową zaleca się unikanie wszystkich leków z tej grupy, w tym ibuprofenu i naproksenu. W przypadku potrzeby leczenia bólu i gorączki preferowane jest aplikowanie paracetamolu, który nie wywołuje takich reakcji. Podstawowe leczenie obejmuje stosowanie:

• inhalatorów z kortykosteroidami w celu kontrolowania stanu zapalnego w drogach oddechowych;
• bronchodilatatorów (leków rozszerzających oskrzela), takich jak β2-mimetyki (np. salbutamol), aby łagodzić objawy;
• leków antyleukotrienowych, np. montelukast, które pomagają blokować szlak zapalny związany z astmą aspirynową.

Edukacja pacjenta na temat możliwych zamienników NLPZ oraz stosowanie odpowiednich inhalatorów są niezbędne w leczeniu tej choroby.