Ortoreksja: niebezpieczna obsesja na punkcie zdrowego jedzenia

Co to jest ortoreksja? Definicja

Ortoreksja (Orthorexia nervosa) to zaburzenie odżywiania, polegające na obsesyjnej potrzebie spożywania tylko jedzenia „czystego” i zdrowego, co może prowadzić do poważnych problemów – zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Osoby cierpiące na ortoreksję często nie zdają sobie sprawy, że ich zachowanie może być szkodliwe – tworzą sztywne zasady żywieniowe, stale koncentrują się na jakości i pochodzeniu jedzenia, co prowadzi do eliminowania całych grup produktów i pojawienia się ciągłego napięcia związanego z jedzeniem.

Ortorektyk może odczuwać lęk, poczucie winy, a nawet odrazę w stosunku do jedzenia uznawanego za „nieczyste” lub „szkodliwe”. Kluczową różnicą między zdrowym odżywianiem a ortoreksją jest elastyczność – osoba odżywiająca się zdrowo potrafi zachować równowagę i dostosować się do różnych sytuacji.

Choć ortoreksja oficjalnie nie jest sklasyfikowana w międzynarodowych systemach diagnostycznych, takich jak ICD 11 czy DSM- V, coraz częściej jest rozpoznawana przez specjalistów i wymaga pomocy specjalistycznej.

Objawy ortoreksjai – objawy. Cco powinno zaniepokoić?

Ortoreksja rozwija się powoli i często niezauważalnie. Zaczyna się od chęci polepszenia zdrowia, zadbania o sylwetkę czy poprawy samopoczucia. Choć zdrowa dieta i aktywność fizyczna ma wartość fundamentalną, u osób z ortoreksją przybiera formę skrajności, co negatywnie wpływa codzienne życie i jakość relacji społecznych.

Objawy ortoreksji:

• obsesyjne myśli o jedzeniu, planowanie posiłków z dużym wyprzedzeniem, spędzanie długich godzin na analizowaniu „czystości” produktów, spożywanie tylko wyselekcjonowanych posiłków z np. „bio”, „eko”, „organicznych” produktów, przygotowywanych według określonych rytuałów jedzeniowych, unikanie jedzenia przygotowanego przez innych,
• lęk przed „niezdrowym” jedzeniem oraz poczucie winy i wstydu po zjedzeniu „zakazanego” produktu,
• pogorszenie relacji społecznych – zdrowe jedzenie staje się ważniejsze niż relacje; unikanie wspólnych posiłków, restauracji i spotkań towarzyskich z czasem prowadzi do izolacji społecznej oraz utraty przyjemności z jedzenia, a staje się źródłem stresu i dyskomfortu,
• pogorszenie zdrowia fizycznego, osłabienie organizmu.

Przyczyny ortoreksji – skąd się bierze?

Ortoreksja to nie tylko „moda na zdrowie”, to głębszy problem, który obejmuje kilka czynników psychologicznych i społecznych, a dotyczy osób obsesyjnie skupionych na zdrowym odżywianiu, często perfekcjonistów, młodych dorosłych i nastolatków oraz jako odpowiedź na chorobę przewlekłą. Do najczęściej wskazywanych przyczyn ortoreksji należą:

• perfekcjonizm i potrzeba pełnej kontroli nad jedzeniem, a także poczucie moralnej wyższości z powodu „zdrowego” sposobu odżywiania,
• koncentracja na zdrowiu i wyglądzie – chęć zapobiegania chorobom lub dążenie do osiągnięcia „idealnej” sylwetki ciała,
• presja społeczna – kultura diet i promowanie „czystego jedzenia” w mediach,
• niskie poczucie własnej wartości – kompensowanie wewnętrznych braków poprzez kontrolę nad jedzeniem,
• zaburzenia lękowe, OCD – ortoreksja może współwystępować z innymi trudnościami psychicznymi, w których dominuje potrzeba kontroli,
• traumatyczne doświadczenia – np. choroby w rodzinie, które prowadzą do nadmiernej troski o zdrowie.

Ortoreksja – skutki obsesji na punkcie zdrowego jedzeniaKonsekwencje - nie tylko zdrowotne.

Ortoreksja ma wiele konsekwencji fizycznych:

• niedobory składników odżywczych – dieta zbyt uboga w składniki odżywcze prowadzi do niedoborów białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i minerałów,
• utrata masy ciała, która prowadzi do niedowagi bądź anemii,
• zaburzenia hormonalne (m.in. problemy z miesiączkowaniem czy poziomem kortyzolu),
• problemy trawienne (bóle brzucha, nudności), które powstają na skutek monotonnej diety,
• ogólne osłabienie organizmu, co zwiększa podatność na infekcje,
• zwiększone podnosi ryzyko osteoporozy i chorób serca. 

Ortoreksja może prowadzić także do poważnych zaburzeń psychicznych i trudności w relacjach społecznych:

• chroniczny stres, przewlekły lęk i presja, by ściśle przestrzegać narzuconych sobie zasad żywieniowych,
• obniżony nastrój i depresja, które pojawiają się w miarę pogłębiania się zaburzenia,
• poczucie winy i wstydu, na skutek niedotrzymania narzuconych reguł żywieniowych,
• problemy w relacjach – wycofanie z kontaktów towarzyskich, poczucie niezrozumienia i narastająca samotność,
• obniżona jakość życia – jedzenie zaczyna dominować nad innymi sferami życia, a potrzeba kontroli wypiera spontaniczność i radość.

Leczenie ortoreksji. Gdzie szukać pomocy?

Ortoreksja nie mija sama – potrzebna jest profesjonalna pomoc. Skuteczne leczenie często wymaga holistycznego podejścia, obejmującego zarówno ciało, jak i psychikę.

Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby zaburzenia odżywiania, nie czekaj. Skontaktuj się ze specjalistami – w placówkachce LUX MED, gdzie możeszna uzyskać kompleksową pomoc psychologiczną, psychiatryczną i dietetyczną.

• Psychoterapia – terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga zmieniać niekonstruktywne schematy myślenia i zachowań.
• Dietetyk lub psychodietetyk – pomoże odbudować zdrową relację z jedzeniem i przywrócić prawidłowe nawyki żywieniowe, a także zbilansować dietę, by obejmowała pełnowartościowe posiłki.
• Psychiatra – w przypadku towarzyszących zaburzeń psychicznych może zalecić farmakoterapię.

Niezwykle ważne jest również wsparcie bliskich, otwartość na rozmowy oraz uczestnictwo w grupach wsparcia.

Zdrowie to nie tylko to, co na talerzu – to także spokój umysłu i radość życia.