Nadwaga i otyłość u dzieci
Problem nadwagi i otyłości może dotykać obecnie nawet 10% dzieci i młodzieży na świecie. Nadmierna masa ciała to nie tylko kwestia wyglądu i samopoczucia dziecka wśród rówieśników, to również ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak zaburzenia dojrzewania i wzrastania, cukrzyca, nadciśnienie, zaburzenia oddychania, a nawet wzrost ryzyka nowotworów w dorosłym życiu. Dlatego tak ważne jest, aby obserwować swoje pociechy, a w razie wątpliwości zgłosić się do specjalisty.
Spis treści
Skąd mam wiedzieć, że mojemu dziecku grozi otyłość?
Problem otyłości najczęściej dotyka całą rodzinę, dlatego tak często rodzicom trudno jest zauważyć, że dzieje się coś niepokojącego. Rodzice i dzieci razem siadają do niezdrowych, tłustych, słodkich i nadmiernie kalorycznych posiłków i to często sami rodzice uczą złych nawyków. Nagradzają dobre zachowanie i sukcesy słodyczami, a do drugiego śniadania w szkole codziennie dokładają słodycze, lub jeszcze gorzej, szykują drugie śniadanie składające się wyłącznie ze słonych i słodkich przekąsek - czipsów i batoników.
Sygnały ryzyka rozwoju otyłości, które daje nam dziecko
W przypadku młodszych dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym warto zwrócić uwagę na tendencję do niekontrolowanego objadania się i spożywania dużej ilości słodkich produktów, nawet gdy dziecko jest najedzone. Możemy też zaobserwować wrażliwość na stres, większy poziom lęku, a nawet agresję, które dziecko próbuje „zajeść" słodyczami. To ważny moment, aby nauczyć dziecko innego sposobu reagowania na stres.
Niektóre aktywności szkolne, takie jak basen, czy WF mogą powodować stres i niechęć, ze względu na dyskomfort przebierania się w szatni czy wykonywania ćwiczeń z rówieśnikami. Gdy zauważymy częstsze omijanie takich zajęć (np. ciągłe zapominanie stroju, proszenie o zwolnienie rodziców) warto porozmawiać z dzieckiem o przyczynie i jak najszybciej udzielić wsparcia, bo problem może prowadzić do późniejszych zaburzeń odżywiania.
Zdarza się, że starsze dziecko samo będzie sygnalizować nam, że nie czuje się dobrze w swoim ciele. Może celowo omijać posiłki spożywane w domu i w szkole, próbując samodzielnie poradzić sobie z problemem, a w przypadku sytuacji stresowych (np. sprawdziany, kartkówki) może mieć napady objadania się.
Sygnały, które daje nam lekarz
Pierwszą informację świadczącą o tym, że dziecko może mieć nadwagę lub być w grupie ryzyka możemy otrzymać podczas bilansów zdrowia dziecka, które są przeprowadzane w okresie niemowlęcym, a także w 2, 4, 6, 10, 14 i 18 roku życia. Informacja od lekarza rodzinnego lub od pediatry, że dziecku grozi nadwaga to moment, w którym należy zmienić nawyki żywieniowe i nie odwlekać tego na później. Jeśli nie mamy pomysłu, od czego zacząć, warto skonsultować się z pediatrą lub dietetykiem.
Jak lekarz rozpoznaje otyłość i nadwagę u dziecka?
Do 18 roku życia stan odżywienia określa się używając wskaźnika BMI (ang. Body Mass Index), którego wartość jest odnoszona do norm na siatkach centylowych (zależnych od płci, wieku i wzrostu dziecka). Według wytycznych WHO, gdy wartość wskaźnika BMI jest równa lub większa od 85 centyla (≥85c), a mniejsza niż 95 centyla (<95c), możemy rozpoznać u dziecka NADWAGĘ. Gdy wskaźnik BMI jest równy lub większy od 95 centyla (≥95c) rozpoznajemy OTYŁOŚĆ.
Jak leczyć nadwagę i otyłość?
Leczenie polega na usunięciu przyczyny otyłości, czyli nadmiaru spożywanej energii w stosunku do aktywności fizycznej. Im młodsze dziecko, tym łatwiej wprowadzić zmiany w stylu życia. Podstawą leczenia jest prawidłowa dieta oraz ruch. Najlepszy efekt uzyskuje się, gdy zmiana nawyków dotyczy całej rodziny. Dzięki temu dzieciom będzie prościej - chętniej będą jadły to, co jedzą wszyscy członkowie rodziny.
Musimy także pamiętać o wsparciu psychicznym naszej pociechy, ponieważ dzieci z otyłością mogą często być odrzucane przez rówieśników, co może prowadzić do poczucia lęku, odosobnienia i niskiej samooceny. Najważniejsza jest rozmowa - temat otyłości powinien być poruszony z całą rodziną, by dziecko nie poczuło się osamotnione w tym problemie. Dużą pomocą może okazać się w tej sytuacji również pomoc psychologa.
Jak mam wytłumaczyć dziecku czym jest dieta i dlaczego musi ją stosować?
Gdy chcemy wytłumaczyć dziecku, czym jest dieta i dlaczego jest ważna, nie możemy zapomnieć, że otyłość u dziecka to wyzywanie dla całej rodziny. Warto podkreślić, że jesteśmy w tym problemie razem z dzieckiem np. „teraz będziemy jeść zdrowe jedzenie, dzięki czemu będziemy silniejsi i będziemy się lepiej czuć każdego dnia". Inicjatywy wspólnego gotowania czy wybierania zdrowych przepisów przez dziecko dodadzą motywacji i radości w nowych zmianach. Dziecko musi mieć poczucie, że cała rodzina jest razem z nim, a cel, czyli życie w zdrowiu - jest wspólny.
Od czego zacząć prawidłowe odżywianie? Gdzie znaleźć przepisy na dania, które dziecko chętnie zje?
Dietę zaczynamy od 3 podstawowych rzeczy:
- ograniczenie nadmiaru cukru i tłuszczów w codziennych pokarmach;
- wprowadzenie regularnych posiłków oraz unikania kalorycznych przekąsek takich jak drożdżówki, batony, słodkie napoje gazowane;
- wspieranie diety aktywnością fizyczną (minimum 60 minut dziennie, codziennie) - powinniśmy pozwolić dziecku wybrać swoją ulubioną aktywność, która sprawia mu radość.
Wprowadzenie diety, która będzie odpowiadać całej rodzinie nie jest prostą rzeczą, a nowe, zdrowe dania mogą dzieciom po prostu nie smakować. Dlatego też, by nie stracić motywacji dziecka, warto wcześniej przygotować sprawdzone przepisy, które można znaleźć w Internecie (m.in. na portalu diety.nfz.gov.pl), a także w profesjonalnych książkach kucharskich (diety dla dzieci z otyłością i nadwagą). Należy też pamiętać, że nie powinno się w sposób nagły wykluczać ulubionych pokarmów dziecka - na początek warto wprowadzać nowe nawyki zgodnie z regułą 80/20. Oznacza to, że zdrowe jedzenie powinno stanowić 80% dziennego zapotrzebowania energetycznego, a pozostałe 20% to tzw. jedzenie dla przyjemności. Ta reguła może pomóc dziecku, a także rodzicom, stopniowo przyzwyczaić się do nowego sposobu odżywiania.
Największym wsparciem może okazać się jednak porada dietetyka, który pomoże dobrać zbilansowaną dietę (czyli dietę zachowującą odpowiednie proporcje składników odżywczych) i zaleci regularne kontrole pomiarów wagi ciała, by osiągnąć zamierzony cel.
Jak mogę zapobiec nadwadze u moich dzieci?
Profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom, to najważniejszy etap, który pomoże nam uchronić dziecko przed nadwagą oraz otyłością. Zaczyna się już na etapie bilansów zdrowia dziecka, codziennej aktywności fizycznej i zdrowego jedzenia. Aby jednak dobrze stosować profilaktykę otyłości, należy poprawić wiedzę całej rodziny na temat zdrowych nawyków. Według raportu NFZ ok. 30% dzieci w wieku 8 lat pije napoje gazowane co najmniej raz w tygodniu, a nawet 67% nastolatków spożywa napoje energetyczne. Podstawą zdrowego trybu życia jest świadomość naszych pociech i nauka zdrowych wyborów. Dlatego warto zacząć edukację w domu, pakując do plecaka zdrową przekąskę (np. zdrowy lunchbox) oraz wodę zamiast drożdżówki i słodkiego napoju.
Udostępnij:
