Koronawirus – objawy, warianty i najważniejsze informacje o COVID-19

Czym dokładnie jest COVID-19?

COVID-19 to choroba zakaźna układu oddechowego wywoływana przez wirus SARS-CoV-2. Koronawirusy to ogólna nazwa gatunków wirusów, do której zalicza się właśnie SARS-CoV-2. Mogą być ludzkie lub zwierzęce, w zależności od tego, kogo atakują, przy czym do ludzkich koronawirusów należy obecnie siedem gatunków.

Średni czas od zakażenia wirusem COVID-19 do wystąpienia objawów to 2-14 dni, najczęściej 3-5 dni. Osoba zakażona zaraża już 1-2 dni przed pojawieniem się objawów, przy czym można też nie mieć żadnych objawów, a mimo tego przekazywać wirusa dalej. Największa zakaźność przypada na pierwsze 5 dni choroby, aczkolwiek osoby z ciężkim przebiegiem mogą zarażać nawet przez 20 dni. COVID-19 rozprzestrzenia się drogą kropelkową – czyli wtedy gdy chora osoba mówi, kicha, kaszle. Ponadto koronawirus utrzymuje się na różnych powierzchniach – klamkach, poręczach, blatach, pieniądzach, telefonach.

Odmiany koronawirusa

Wirus to patogen, którego celem ewolucyjnym jest przetrwanie i jak najszybsze przedostanie się do kolejnych organizmów. Nie chce on zabić swojego gospodarza, a wykorzystać go do jak najefektywniejszego namnożenia się, tak aby mógł rozprzestrzeniać się dalej. Mutacje koronawirusa są więc naturalnym procesem, który ma pomóc mu nie dać się wyeliminować. Koronawirus, tak samo jak inne wirusy, mutuje, aby stać się bardziej zaraźliwym. Mutacje mogą skutkować tym, że wytworzona szczepionka nie będzie już tak skuteczna – tzn. nie będzie chronić przed nowymi, zmutowanymi szczepami. Nowo powstałe warianty mogą dawać nieco inne objawy – czasem nawet lżejsze. Obecnie opisuje się następujące odmiany koronawirusa:

• Alfa – pierwszy raz wykryty w Wielkiej Brytanii w 2020 roku, bardziej zakaźny w porównaniu z poprzednim szczepem, ale nadal podatny na szczepienia,
• Beta – wykryty w Afryce Południowej, w jego przypadku szczepionki są mniej skuteczne,
• Gamma – pochodzi z Brazylii, jest bardziej zakaźny, a szczepionka mniej skuteczna,
• Delta – wykryty w Indiach, dominował w 2021 roku, cechuje się dużo większą zakaźnością, u niektórych pacjentów przebieg choroby mógł być cięższy,
• Omikron – pierwszy raz wykryty pod koniec 2021 roku w RPA, jego główne cechy to ekstremalnie wysoka zakaźność, ale lżejszy przebieg choroby,
• Kraken – nowy COVID Kraken wyizolowano po raz pierwszy w 2023 roku. Jest bardziej zaraźliwy, objawy są podobne do poprzednich wariantów, ale przebieg choroby jest lżejszy. Charakterystyczne objawy, czyli utrata węchu i smaku, występują rzadziej,
• FLiRT – jest to wariant, który dominuje obecnie. Ze względu na odmienną budowę jednego z białek jest bardziej zaraźliwy. Objawy są podobne jak w innych wariantach, rzadziej występują zaburzenia węchu i smaku.

Koronawirus – objawy i przebieg choroby

Objawy COVID-19 są dość niecharakterystyczne, na tyle, że można pomylić je ze zwykłym  przeziębieniem. Typowym objawem COVID-19 jest ogólne zmęczenie, osłabienie organizmu i brak energii oraz gorączka. Koronawirus atakuje przede wszystkim drogi oddechowe – częstym symptomem jest suchy lub produktywny kaszel. Dość charakterystyczna jest utrata węchu i smaku, szczególnie w początkowej fazie choroby, ale nie występuje przy zakażeniu każdym wariantem, więc brak tego objawu nie wyklucza choroby.

Należy zwrócić uwagę, że przebieg zakażenia może być różny – od bezobjawowego (możemy nawet nie wiedzieć, że byliśmy zakażeni), przez lekki, aż do ciężkiego, wymagającego hospitalizacji (a w skrajnych przypadkach respiratoroterapii).

Do mniej typowych objawów COVID-19 można zaliczyć ból gardła i głowy, bóle mięśni i stawów. W bardziej zaawansowanych przypadkach pojawia się duszność. Czasami mogą wystąpić także dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunka i nudności lub wysypka skórna i przebarwienia na palcach dłoni i stóp – tzw. palce COVID-owe. Mniej typowe są także: zapalenie spojówek i zawroty głowy lub dezorientacja (dotyczą szczególnie osób starszych).

Część objawów COVID-19 pokrywa się z kojarzonymi głównie z grypą, na przykład gorączka, kaszel, zmęczenie, ból gardła, mięśni i głowy, objawy żołądkowo-jelitowe. Choć czasami obie jednostki mogą być mylone, warto mieć na uwadze, że to dwie różne choroby, wywoływane przez zupełnie inne wirusy.

Zobacz także: COVID-19 u dzieci – objawy i leczenie

COVID-19 niekoniecznie daje o sobie łatwo zapomnieć. Po przechorowaniu może wystąpić wiele powikłań z różnych układów:

• powikłania neurologiczne: mgła mózgowa (problemy z koncentracją i pamięcią), bóle głowy, drętwienie i mrowienie kończyn,
• powikłania oddechowe: przewlekły kaszel, duszności, zwłóknienie płuc – czyli uszkodzenie tkanki płucnej,
• problemy kardiologiczne: zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, podwyższone ryzyko zakrzepicy i zatorowości płucnej,
• zaburzenia psychiczne i emocjonalne: depresja i lęk,
• utrzymujące się zaburzenia smaku i węchu,
• przewlekły zespół zmęczenia: utrzymująca się skrajna męczliwość,
• bóle mięśni i stawów,
• problemy dermatologiczne: utrzymujące się zmiany skórne takie jak wysypka, przebarwienia, tzw. palce COVID-owe, wypadanie włosów.
  

Zobacz także: Jakie są najczęstsze powikłania po chorobie COVID-19? 

COVID-19 a praca – kiedy wrócić do pracy po chorobie?

Jeśli nasilenie objawów było łagodne lub umiarkowane, nie wymagało hospitalizacji, powrót do pracy jest możliwy już po 5-10 dniach od początku objawów. Gdy przebieg choroby jest łagodny, możemy czuć, że zakażenie w ogóle nie przeszkadza nam w pracy, mimo to jednak lepiej zostać w domu, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się wirusa. Pamiętaj, że zakaźność COVID-19 jest dosyć duża, a u innej osoby zakażenie może przebiegać ciężej. Ważny jest też stopniowy powrót do aktywności fizycznej, jednak ważne, aby robić to powoli. Na początku dobrze sprawdzą się spacery i lekkie ćwiczenia – wszystko po to, by wzmacniać organizm i jednocześnie go nie przeciążyć.

COVID-19 – co robić, gdy podejrzewasz zakażenie?

Jeśli zauważysz u siebie objawy infekcji, wykonaj test na koronawirusa. Możesz go kupić w aptece. Produkty tego typu wykrywają w ślinie lub wydzielinie z nosa antygeny wirusa. Jeśli nie jesteś pewien jak go wykonać – udaj się do lekarza rodzinnego. Niemniej zasady przeprowadzania testu są dość proste: wydzielinę umieszcza się na specjalnej płytce (podobnej do tej w teście ciążowym) i czeka się kilka minut na wynik.

Inny sposób to zrobienie testu PCR. Wykonuje się go w laboratorium, a wynik dostępny jest tego samego lub kolejnego dnia – w zależności od godziny pobrania.

Co robić w przypadku pozytywnego wyniku testu na COVID-19?

Pozostań w domu i unikaj kontaktu z innymi ludźmi, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się wirusa. Izolacja powinna trwać 5-10 dni od początku objawów lub pozytywnego testu. Jeśli kontakt z drugą osobą jest konieczny – noś maseczkę. Nie zapominaj o wietrzeniu pomieszczeń. Jeżeli objawy będą się utrzymywać lub nasilać, wystąpią duszności – skontaktuj się z lekarzem.

Leczenie COVID-19

Leczenie choroby COVID-19 polega głównie na łagodzeniu objawów. Stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, takie jak paracetamol i ibuprofen. Ten drugi ma też działanie przeciwzapalne. Jeśli zakażeniu towarzyszy kaszel, możesz sięgnąć po syrop – w zależności od rodzaju kaszlu, przeciwkaszlowy lub ułatwiający odkrztuszanie wydzieliny. Nie zapominaj o odpowiednim nawodnieniu. Unikaj intensywnego wysiłku, a najlepiej zostań w łóżku i oszczędzaj siły, aby organizm mógł się regenerować.

Jak chronić się przed zakażeniem SARS-CoV-2?

Jako że wirus wywołujący COVID-19 przenosi się drogą kropelkową, ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny, aby się przed nim chronić. Pamiętaj o myciu rąk ciepłą wodą z mydłem przez co najmniej 20 sekund. Poza tym używaj środków do dezynfekcji. W miejscach publicznych unikaj dotykania twarzy, a szczególnie ust, oczu, nosa. Jeśli przebywasz w miejscu, gdzie ryzyko zakażenia się wirusem COVID-19 jest większe, noś maseczkę jednorazową, którą po zdjęciu wyrzuć do kosza.

Nie można zapomnieć też o szczepieniach ochronnych. Ich rola w zapobieganiu zakażeniu jest niezmiernie duża. Szczepionki nie gwarantują stuprocentowej odporności na koronawirusa, ale nawet gdy dojdzie do zakażenia, przebieg choroby jest łagodniejszy, a potencjalne powikłania mogą się nie rozwinąć. Co więcej, jeśli wirus zostanie zwalczony zanim zacznie się namnażać w organizmie gospodarza, nie będzie mógł się zmutować – ograniczamy więc w ten sposób pojawianie się nowych szczepów wirusa, które potencjalnie byłyby odporne na działanie szczepionek.

W sezonie 2024/2025 mamy dostęp do szczepionek zaktualizowanych do wariantu Omikron JN.1:

• dla dorosłych i nastolatków w wieku ≥12 lat: szczepionka mRNA Spikevax JN.1 oraz szczepionka mRNA Comirnaty JN.1,
• dla dzieci w wieku w wieku od 6 miesięcy do 11 lat: szczepionka mRNA Spikevax JN.1.

Koronawirus na świecie i w Polsce

COVID-19 bardzo szybko stał się globalnym problemem. Jak na obecną chwilę prezentują się statystyczne dane o koronawirusie?

Od początku pandemii w Polsce odnotowano niespełna 7 milionów przypadków zakażeń SARS-CoV-2, z czego ponad 250 tysięcy było przypadkami śmiertelnymi. Liczba ozdrowieńców to 6,5 miliona osób. A jak wygląda koronawirus na świecie? W ciągu 5 lat liczba pozytywnych przypadków sięgnęła ponad 704,6 miliona, a ofiar śmiertelnych było 7 milionów.

Obecnie nie ma już tak rygorystycznych obostrzeń jak wcześniej. Obowiązek kwarantanny, izolacji i noszenia maseczek został zniesiony w Polsce w marcu 2022 roku. W związku z pojawieniem się nowych, bardziej zakaźnych podwariantów koronawirusa Omikron, eksperci nadal zalecają noszenie maseczek w zatłoczonych miejscach, higienę rąk, unikanie zgromadzeń i kontynuowanie szczepień, aby zwiększyć odporność populacji. Mimo braku formalnych obostrzeń przestrzeganie powyższych zaleceń może znacząco przyczynić się do spadku nowych zakażeń COVID-19. Sytuacja epidemiologiczna jest dynamiczna, dlatego warto regularnie śledzić komunikaty wydawane przez Ministerstwo Zdrowia i Główny Inspektorat Sanitarny, aby wiedzieć, kiedy ewentualnie nastąpi powrót koronawirusa i nowa fala COVID-19.

Zobacz także: Jak radzić sobie ze stresem wywołanym koronawirusem?