Jakie są przyczyny otyłości? Poznaj jej powikłania i możliwości leczenia
Otyłość nazywana jest epidemią XXI wieku. Nic w tym dziwnego – według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2015 roku w Europie chorowało na nią 21,5% mężczyzn i 24,5% kobiet. Przeczytaj poniższy artykuł, aby dowiedzieć się więcej o przyczynach otyłości, a także jakie są jej powikłania i możliwości leczenia.
Spis treści
Otyłość jest chorobą spowodowaną nadmierną podażą składników odżywczych w diecie. Diagnozuje się ją, kiedy wskaźnik BMI jest wyższy niż 30 kg/m2. Nieleczona otyłość może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań, takich jak cukrzyca typu 2 czy nadciśnienie tętnicze. Leczenie polega głównie na zmianie stylu życia – modyfikacji diety i zwiększeniu aktywności fizycznej. Niekiedy wprowadza się także leczenie farmakologiczne, a w ostateczności przeprowadza się operację bariatryczną.
Przyczyny otyłości
Otyłość to choroba, w której dochodzi do nadmiernego nagromadzenia tkanki tłuszczowej. Jej główną przyczyną jest nadmierna podaż z pokarmem energii, przekraczająca dzienne zapotrzebowanie. Rozwojowi otyłości sprzyjają czynniki środowiskowe, takie jak częste spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, zwiększone spożycie tłuszczów i cukru, mała aktywność fizyczna i przewlekły stres.
Niekiedy otyłość występuje rodzinnie i ma podłoże genetyczne. Mogą sprzyjać jej też niektóre zaburzenia hormonalne – choroba Cushinga czy niedoczynność tarczycy. Ryzyko pojawienia się otyłości zwiększa stosowanie antykoncepcji hormonalnej, terapii glikokortykosteroidami, leków przeciwdepresyjnych i neuroleptyków.
Do rozwoju otyłości mogą przyczynić się problemy emocjonalne, takie jak depresja, problemy z samooceną i zaspokajaniem własnych potrzeb. Ważną rolę odgrywają także zaburzenia odżywiania, na przykład zespół kompulsywnego jedzenia czy uzależnienie od jedzenia, silnie związane ze stresem i trudnościami w radzeniu sobie z nim.
W każdym przypadku, niezależnie od sprzyjających otyłości czynników genetycznych, chorób towarzyszących lub przyjmowanych leków, podstawowe znaczenie ma nadmiar spożywanych kalorii w porównaniu do wydatku energetycznego.
Otyłość – diagnoza
Otyłość rozpoznaje się między innymi na podstawie wartości wskaźnika BMI (body mass index), który wyliczamy, dzieląc masę ciała wyrażoną w kilogramach przez wzrost w metrach, podniesiony do kwadratu. BMI mieszczące się w zakresie 25–29,9 kg/m2 świadczy o obecności nadwagi, natomiast przy wskaźniku wyższym niż 30 kg/m2 mówimy już o otyłości:
- I stopnia – BMI w granicach od 30 do 34,9 kg/m2;
- II stopnia – BMI w granicach od 35 do 39,9 kg/m2;
- III stopnia – BMI równe bądź wyższe niż 40 kg/m2.
Oprócz pomiaru BMI powszechnie stosuje się ocenę zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie metodą bioimpedancji. Otyłość stwierdza się, jeżeli procentowa zawartość tłuszczu w tym badaniu wynosi powyżej 25% u mężczyzn i 35% u kobiet. Dodatkowo w celu określenia sposobu rozmieszczenia tkanki tłuszczowej przydatny jest pomiar obwodu talii. Wartości obwodów co najmniej 94 cm u mężczyzn i 80 cm u kobiet świadczą o nadmiernym nagromadzeniu tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha i o obecności otyłości trzewnej, tzw. otyłości typu jabłko, która jest szczególnie niekorzystna dla zdrowia i częściej wiąże się z rozwojem cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego.
W celu diagnostyki powikłań otyłości wykonuje się dodatkowe badania pomocnicze, takie jak stężenie glukozy we krwi, profil lipidowy, poziom kwasu moczowego, TSH i enzymów wątrobowych we krwi.
Powikłania otyłości trzewnej
Nieleczona otyłość, w szczególności typu trzewnego, prowadzi do rozwoju wielu powikłań, takich jak:
- stan przedcukrzycowy i cukrzyca typu 2, związane z zaburzeniami wydzielania insuliny po posiłku w wyniku nadmiernego nagromadzenia tkanki tłuszczowej;
- nadciśnienie tętnicze, rozwijające się pod wpływem stanu zapalnego, indukowanego nadmiarem tkanki tłuszczowej, który wywołuje dysfunkcję śródbłonka;
- glomerulopatia indukowana otyłością (ORG), która prowadzi do postępującego upośledzenia funkcji nerek;
- zaburzenia hormonalne, takie jak spadek stężenia testosteronu we krwi u mężczyzn;
- nowotwory – otyłość zwiększa ryzyko raka endometrium, pęcherzyka żółciowego, raka nerki, piersi, trzustki i jelita grubego u kobiet, natomiast u mężczyzn występuje zwiększone ryzyko między innymi raka przełyku, tarczycy, jelita grubego, wątroby i czerniaka.
Leczenie i profilaktyka otyłości
Terapia otyłości powinna mieć charakter kompleksowy. Podstawowym elementem skutecznej walki z otyłością jest zmiana stylu życia. Konieczna jest modyfikacja diety, polegająca na ograniczeniu produktów przetworzonych, tłuszczów i słodyczy na rzecz produktów pełnoziarnistych, warzyw, owoców i ryb. Niezwykle istotne jest także zwiększenie aktywności fizycznej. Zaleca się aktywność fizyczną nieobciążającą stawów kolanowych, taką jak jazda na rowerze, pływanie czy ćwiczenia w wodzie. W przypadku powikłanej nadwagi lub otyłości 3. i 4. stopnia wdraża się leczenie farmakologiczne. Jeżeli mimo terapii i zmiany nawyków żywieniowych nie dochodzi do poprawy, chorym z otyłością 2. lub 3. stopnia i z powikłaniami w postaci nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy proponuje się operację bariatryczną.
Podstawowymi elementami skutecznej profilaktyki otyłości jest utrzymywanie zdrowej diety, picie odpowiedniej ilości wody (co najmniej 2 l na dobę) i regularna aktywność fizyczna. Istotne jest także ograniczenie stresu, dbanie o odpowiednią ilość snu, a także ograniczenie spożycia alkoholu i zaprzestanie palenia tytoniu.
Udostępnij:
Zobacz także
Otyłość brzuszna (trzewna) – jak z nią walczyć?
Od 1990 roku odnotowano ponad dwukrotny wzrost występowania otyłości u dorosłych, a w 2022 roku 890 mln ludzi na całym świecie chorowało na otyłość. Te liczby przerażają? Nic dziwnego. Otyłość to nie tylko kwestia wyglądu, który rzecz jasna jest kwestią względną – to przede wszystkim choroba, która niesie za sobą mnóstwo zagrożeń zdrowotnych.
Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna. Dlaczego i jak z nią walczyć? Wyjaśniamy.
Wskaźnik WHR i WHtR – co to jest, jak się mierzy, interpretacja wyników
Otyłość niesie za sobą wiele powikłań i obecnie jest uważana za chorobę cywilizacyjną stanowiącą globalny problem zdrowotny. Mówimy o niej, gdy BMI przekracza 30 kg/mkw, ale to nie jedyny wskaźnik zdrowia związany z masą ciała. Używa się jeszcze wskaźnika WHR, który przez wielu uznawany jest za cenniejszy, ponieważ dostarcza informacji o rozmieszczeniu tkanki tłuszczowej, co ma związek ryzykiem wystąpienia różnego rodzaju chorób. Czym właściwie jest WHR i WHtR? Jak je obliczyć? I wreszcie: czy naprawdę są lepsze niż BMI?
Czym jest wskaźnik BMI? Jak interpretować wyniki?
W ciągu ostatnich lat w polskim społeczeństwie – i nie tylko – wzrósł problem nadwagi i otyłości. Szacuje się, że w naszym kraju na otyłość cierpi ok. 9 mln osób. Statystyki na ten temat bazują na międzynarodowej skali BMI (ang. Body Mass Index), która pozwala oszacować, czy aktualna waga jest prawidłowa, zbyt wysoka lub za niska. Sprawdź, czym jest ten wskaźnik, jak dokonywać obliczeń i interpretować wyniki.
