Czym jest potworniak? Jak przebiega diagnostyka i leczenie?
Potworniak (łac. teratoma) to nowotwór wywodzący się z komórek zarodkowych, który może zawierać różne typy tkanek, takie jak skóra, włosy, zęby, a nawet elementy narządów. Poznaj przyczyny powstania potworniaka i dowiedz się, jak się go rozpoznaje i leczy.
Spis treści
Jakie są przyczyny pojawienia się potworniaka?
Potworniaki powstają z komórek zarodkowych (germinalnych), które normalnie rozwijają się w komórki rozrodcze (plemniki lub komórki jajowe). W niektórych przypadkach te komórki zarodkowe mogą przemieścić się w inne części ciała podczas rozwoju embrionalnego i różnicować się w inne typy tkanek, co prowadzi do rozwoju potworniaka.
Wśród czynników ryzyka można wymienić:
- wiek – potworniaki jajnika są najczęściej diagnozowane u młodych kobiet w wieku 20–30 lat, podczas gdy potworniaki jądra występują głównie u mężczyzn w wieku 15–35 lat;
- nieprawidłowy rozwój zarodkowy – zakłada się, że błędy w różnicowaniu się komórek zarodkowych mogą prowadzić do powstania tych guzów.
Gdzie może występować potworniak?
Potworniaki mogą być łagodne lub złośliwe i występować w różnych częściach ciała, najczęściej w jajnikach, jądrach i śródpiersiu. Ponieważ potworniaki zawierają komórki zdolne do różnicowania się w różne typy tkanek, są klasyfikowane jako nowotwory zarodkowe.
Jakie są rodzaje potworniaków?
Potworniaki dzielimy na:
- potworniaki dojrzałe – najczęściej spotykane u kobiet w jajnikach, zazwyczaj są łagodne i zawierają dobrze zróżnicowane tkanki, takie jak skóra, włosy, kości;
- potworniaki niedojrzałe – są bardziej złośliwe, zawierają słabo zróżnicowane tkanki i mogą mieć tendencję do szybszego wzrostu oraz przerzutów;
- potworniaki monodermalne – zawierają jeden typ zróżnicowanej tkanki, np. wole jajnika, czyli potworniak, który zawiera tkankę tarczycy.
Poznaj rodzaje torbieli na jajniku.
Jakie są objawy potworniaka?
Objawy potworniaka zależą od jego lokalizacji, wielkości i typu (dojrzały lub niedojrzały). W wielu przypadkach, zwłaszcza w początkowych stadiach, potworniak może nie powodować żadnych objawów i jest wykrywany przypadkowo podczas badań obrazowych.
Potworniak jajnika
- Ból brzucha lub uczucie dyskomfortu w okolicach miednicy;
- zaburzenia cyklu miesiączkowego;
- ucisk na pęcherz moczowy lub jelita, prowadzący do częstszego oddawania moczu lub zaparć;
- możliwe skręcenie jajnika (jeśli guz powoduje jego rotację), co prowadzi do nagłego i silnego bólu, będącego stanem nagłym medycznym.
Sprawdź, jakie objawy daje rak jajnika.
Poznaj ofertę konsultacji u ginekologa.
Potworniak jądra
- Niebolesne powiększenie jądra lub wyczuwalny guz;
- uczucie ciężkości w mosznie;
- ból lub dyskomfort w dolnej części brzucha, pachwinie lub mosznie.
Poznaj dolegliwości towarzyszące rakowi jądra.
Potworniak śródpiersia (rejon klatki piersiowej)
- Duszność lub trudności w oddychaniu (spowodowane uciskiem na drogi oddechowe);
- kaszel, czasem z odkrztuszaniem krwi;
- ból w klatce piersiowej;
- objawy związane z uciskiem na struktury w klatce piersiowej (np. trudności z przełykaniem).
Potworniak okolicy krzyżowo-guzicznej (u noworodków i dzieci)
- Widoczna masa w okolicy dolnej części kręgosłupa lub kości ogonowej;
- możliwe problemy z oddawaniem moczu lub stolca, jeśli guz jest duży i naciska na pobliskie struktury.
Jak diagnozuje się potworniaka? Jakie badania należy wykonać?
Diagnostyka potworniaka może obejmować:
- Wywiad medyczny i badanie fizykalne.
- Badania obrazowe:
- USG jamy brzusznej i miednicy małej to jedno z podstawowych badań w diagnostyce potworniaków jajnika i potworniaków krzyżowo-guzicznych u noworodków. USG moszny jest standardowym badaniem w przypadku podejrzenia potworniaka jądra.
- Tomografia komputerowa klatki piersiowej jest kluczowa w ocenie potworniaków śródpiersia, zwłaszcza do określenia ich rozmiaru, położenia względem sąsiadujących struktur (serce, płuca, przełyk), a także do wykrycia potencjalnych przerzutów. Tomografia jamy brzusznej i miednicy może być stosowana w diagnostyce potworniaków jajnika, w celu oceny dokładnego położenia i zaawansowania guza.
- Rezonans magnetyczny jest szczególnie przydatny w diagnostyce potworniaków w obszarze krzyżowo-guzicznym u noworodków, ponieważ lepiej uwidacznia tkanki miękkie i ich relacje z otaczającymi strukturami. Stosuje się go także do dokładniejszej oceny guzów w miednicy (rezonans miednicy mniejszej).
- RTG klatki piersiowej jest często pierwszym badaniem obrazowym w przypadku potworniaków śródpiersia. Na zdjęciu rentgenowskim może być widoczny guz w okolicy serca lub płuc, który wymaga dalszej diagnostyki. Rentgen pozwala również wykryć obecność zwapnień w guzie, co jest charakterystyczne dla niektórych potworniaków dojrzałych.
- Markery nowotworowe we krwi:
- Alfa-fetoproteina (AFP) i beta-hCG (gonadotropina kosmówkowa) to markery nowotworowe, które często są podwyższone w złośliwych potworniakach niedojrzałych.
- AFP jest szczególnie przydatny w diagnostyce nowotworów zarodkowych, zwłaszcza u mężczyzn z potworniakiem jądra.
- Podwyższone poziomy tych markerów mogą wskazywać na złośliwość guza, pomagają w monitorowaniu skuteczności leczenia i wczesnym wykrywaniu nawrotów.
- Biopsja umożliwia pobranie próbki tkanki do badania histopatologicznego, co pozwala na dokładne określenie rodzaju potworniaka (dojrzały lub niedojrzały) oraz jego ewentualnej złośliwości.
- W niektórych przypadkach, zwłaszcza w badaniach potworniaków niedojrzałych, mogą być wykonane testy genetyczne w celu oceny zmian genetycznych związanych z ryzykiem złośliwości. Analiza molekularna może także pomóc w planowaniu leczenia oraz przewidywaniu odpowiedzi na niektóre terapie.
Jak umówić wizytę
Jak przebiega leczenie potworniaka?
Leczenie operacyjne jest podstawową metodą leczenia teratomy. W przypadku potworniaka dojrzałego zwykle polega na całkowitym usunięciu guza, co często prowadzi do wyleczenia. W przypadku potworniaków jajnika bywa konieczne usunięcie całego jajnika lub jego części, w zależności od rozmiaru i lokalizacji guza. W przypadku potworniaków śródpiersia zabieg chirurgiczny jest również preferowaną metodą leczenia, ale w zależności od zaawansowania guza, może być bardziej skomplikowany.
Chemioterapia jest stosowana w przypadku potworniaków niedojrzałych, które mają większe ryzyko przerzutów lub po operacji, gdy nie udało się całkowicie usunąć guza. Radioterapię w leczeniu potworniaków wykorzystuje się rzadko, ale można ją zastosować w przypadku guzów złośliwych, które nie są operacyjne lub rozprzestrzeniły się na inne części ciała.
W przypadku potworniaków o dużej masie, zwłaszcza w okolicach krzyżowo-guzicznych, może być konieczne leczenie wspomagające, np. rehabilitacja pooperacyjna, aby przywrócić pełną funkcję narządów uciskanych przez guz.
Udostępnij:
